Η Ηθική φιλοσοφία είναι ο κλάδος της επιστήμης, της θρησκείας και της μύησης που αναφέρεται στις έννοιες του καλού και του κακού, του ορθού και του λάθους, του δικαίου και του αδίκου. Η αρχαία σοφία υποστηρίζει ότι ο Κόσμος δεν είναι μόνον ορατός και υλικός αλλά κυρίως ενεργειακός και ηθικός, και επισημαίνει ότι η πρακτική των ηθικών αρχών στην καθημερινότητα ξετυλίγει «τις λανθάνουσες Θείες δυνάμεις του ανθρώπου». Ήθος είναι η τέχνη, του να πράττεις δίχως να προκαλείς πόνο στους άλλους και το αποτέλεσμα αυτής της δράσης σε απελευθερώνει από τις επόμενες αιτίες του πόνου. Η εφαρμογή του ήθους και των αρετών του, είναι η τέχνη της σποράς του καλού κάρμα.
Στο Κλειδί της Θεοσοφίας, λέει:
«Αυτή είναι [η ηθική] η ουσία και ο αφρός των παγκόσμιων ηθών, συγκεντρωμένη από τις διδασκαλίες των παγκόσμιων μεγάλων μεταρυθμιστών. Όμως, θα την βρείτε να αντιπροσωπεύεται από τον Κομφούκιο και τον Ζωροάστρη, τον Λάο-Τσε και το Μπαγκαβάτ-Γκιτά, τους κανόνες του Βούδα και του Ιησού της Ναζαρέτ, ….. όπως επίσης από τον Πυθαγόρα, τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα και τα σχολεία τους.»
Ο ανθρώπινος νους προέρχεται από τον Θείο Νου και η ψυχή του είναι μια ακτίνα της Παγκόσμιας Ψυχής που τρέφεται και ζει από ηθικούς Νόμους που εκδηλώνονται ως Αρετές.
«Ό,τι ήταν μεγάλο, γενναιόδωρο, ηρωϊκό, τον παλιό καιρό δεν ήταν μόνο θέμα συζήτησης και κηρύγματος από τoυς άμβωνες όπως συμβαίνει στην εποχή μας, αλλά ήταν επίσης πράξη που μερικές φορές εφαρμοζόταν από ολόκληρα έθνη» (Θ.Κλ., σ.226)
• Τι είναι Αρετή
Αρετή είναι το απόσταγμα της θείας ηθικής. Είναι αυτό που υπάρχει στον πυρήνα της ΜΙΑΣ ΑΡΧΗΣ και συνδέει το ΕΝΑ με τα Πολλά. Για τον Πλάτωνα αρετή είναι αυτό που πράττουν οι άνθρωποι όταν τιμούν το Αγαθό. Η εφαρμογή των αρετών αποσκοπεί στην πνευματική ολοκλήρωση. Επακόλουθο της εφαρμογής τους είναι μια ζωή στη γη χαρούμενη, ήρεμη, δίχως τύψεις και με προοπτικές «ευτυχίας». Ευτυχία είναι η καλή τύχη που είναι το αποτέλεσμα των ηθικών μας δράσεων που φέρνει την καλή επαναγέννηση και την αρμονία στη ζωή μας.
• Ήθος και Ηθική
Ο φιλόσοφος που προσπαθεί να ερμηνεύσει την έννοια του όρου «ήθος» ερευνά τις αρχές της φιλοσοφίας, ενώ ο ηθικολόγος είναι αυτός που ερμηνεύει την ανθρώπινη συμπεριφορά με έναν κατηγορηματικό τρόπο επηρεασμένο από τις δικές του προθέσεις. Κατά την εγκυκλοπαίδεια Webster, το «ήθος» αφορά στο κίνητρο και τον χαρακτήρα. Η «ηθική» είναι πιο περιορισμένος όρος γιατί δίνει έμφαση στον τρόπο, στο έθιμο και τη συνήθεια.
Ο Σωκράτης, ένας πραγματικά ηθικός άνθρωπος και δάσκαλος της ηθικής, θεωρήθηκε από την κοινωνία του «ανήθικος». Συνήθιζε να λέει ότι ο άνθρωπος δεν ήταν εκούσια κακός και ότι το κακό είναι αποτέλεσμα της άγνοιας. Η προσωπική ηθική, δηλαδή ο κομφορμισμός, είναι το κακέκτυπο που παρουσιάζεται όταν και όσο το άτομο απέχει από την Αλήθεια. Και είναι αυτό ηαιτία των συμφορών ανάμεσα στις προσωπικότητες, στους λαούς, στα έθνη και τις φυλές. Αυτό το χάσμα ανάμεσα στο Ήθος και την ηθικολογία καλύπτεται από την εξέλιξη η οποία προοδευτικά μέσω του κάρμα, της μύησης και της επαυξανόμενης εσωτερικής γνώσης διαλύει τις πλάνες και αναδεικνύει τον πνευματικό στόχο της ζωής και την πραγμάτωσή του.
Για τον Πλάτωνα οι Νόρμες (οι Ιδέες) του Αγαθού είναι το ύψιστο αντικείμενο της γνώσης-σοφίας. Επισημαίνει ότι η δικαιοσύνη, η αλήθεια, η ισότητα, το κάλλος, προέρχονται και είναι σπέρματα του Αγαθού και ότι υπάρχουν αιώνια. Η ύπαρξη αυτών των Ιδεών στο «είναι» μας και η δύναμή τους που προβάλλεται μέσω του προοδευτικού εξαγνισμού της προσωπικότητας ονομάζεται «ήθος» και «φωνή της συνείδησης».
• Τα Ηθικά Πρότυπα
Δεν υπάρχει θρησκεία, εσωτερική διδασκαλία και απόκρυφο σύστημα που να μην αναφέρεται στα ηθικά πρότυπα, στις πασίγνωστες αρετές. Τα ηθικά αρχέτυπα κοσμούν και εμποτίζουν τον εκδηλωμένο κόσμο με τη σοφία τους και είναι οι νόρμες βάσει των οποίων κάθε ον οφείλει να πορευτεί, να εξελιχθεί και να μετατραπεί σε θείο ον.
Η Θεοσοφία είναι ουσιαστικά θεία ηθική. Πιστεύει και προτείνει την αποδοχή και την κατανόηση προς όλα τα όντα και τις καταστάσεις του κόσμου, εφόσον ό,τι γίνεται θα πρέπει να είναι για το καλό και την ευεργεσία των άλλων και όχι του προσωπικού εαυτού. Όπως αναφέρθηκε ήδη ανάμεσα στο ήθος και την εκάστοτε ηθική υπάρχει μια μεγάλη διαφορά, με το πρώτο να αντιπροσωπεύει την Ιδέα, ενώ το δεύτερο να εκφράζει την Ιδέα περιτυλιγμένη και χαμένη κάτω από τα πέπλα των προσωπικών αξιών.
Μελετώντας κανείς και εμβαθύνοντας στα νοήματα της Μυστικής Δοξασίας, πείθεται ότι η δικαιοσύνη και η ανιδιοτέλεια είναι οι μόνοι δρόμοι που ακολουθώντας τους μπορεί κάποιος να επιστρέψει στην Κοιλάδα του Φωτός από την οποία αρχικά πήγασε. Η αρετή είναι ο δρόμος της επιστροφής προς τη ρίζα μας και πραγματοποιείται αυτή η επιστροφή ξεκινώντας πρώτα με την υπακοή μας προς τον θείο νόμο και αργότερα με την αυτοσυνειδητή προσαρμογή μας προς αυτόν. Αυτός ο ΝΟΜΟΣ προσδιορίστηκε από τον Βούδα ως «η πραγματοποίηση της Αλήθειας» και από τη Σύγχρονη Θεοσοφία ως «Η Ενότητα της Ζωής».
• Τα Εμπόδια
Η ζωή μας στον φυσικό κόσμο κυριαρχείται από την αίρεση της χωριστότητας και φυσικά της πλάνης. Αυτό σημαίνει ότι το ανθρώπινο εγώ, βυθισμένο στις προσωπικές του ψευδαισθήσεις και τυφλωμένο από την πλάνη, χάνει την επαφή του με το αιώνιο και το αληθινό. Αν δεχτούμε ότι η Αλήθεια είναι αιώνια και το ψευδές προσωρινό, θα πρέπει να ερευνήσουμε ποιές είναι οι αιτίες που μας εγκλωβίζουν στο τελευταίο. Σύμφωνα με την αρχαία σοφία, η πρώτη αιτία της ανθρώπινης πλάνης θεωρείται η άγνοια του «μικρού εγώ», καθώς με την πτώση του στον βυθό της ύλης, περιτυλίγεται από πυκνότερα πέπλα ύλης και έτσι χάνει την ανάμνηση της θείας καταγωγής του.
Ο άνθρωπος είναι ένας σπινθήρας από τον ωκεανό του Φωτός, ένα άτμητο τρίμα του που λέγεται «μονάδα». Η «μονάδα» εμπίπτει μέσω προβολών της στο σύμπαν και οι προβολές της καλύπτονται με την ύλη των πεδίων που διέρχεται. Ο τελικός σκοπός της εξέλιξης, είναι η μονάδα να επανέλθει στην αρχική πηγή, αφού προηγουμένως εκφράσει τις θείες εγγενείς της δυνατότητες πάνω στην ύλη των διερχόμενων υπ’ αυτής συμπαντικών πεδίων. Ο λόγος που οι μονάδες εμπίπτουν στην εκδήλωση είναι ότι διαμέσου αυτού δοκιμάζουν τις μυριάδες εμπειρίες που τις κάνει σοφές και ώριμες ώστε να εκφράζουν τα θεία εγγενή σπέρματα σε όποιο πεδίο του κόσμου κι αν βρίσκονται. Σκοπός της εξέλιξης που είναι έκφραση της Θείας Σκέψης, είναι οι μονάδες από πνευματικά έμβρυα να μετατρέπονται σε θείες αυτοσυνειδητότητες.
Η ζωή της μονάδας στο σύμπαν ονομάζεται «Κύκλος της Ανάγκης ή Ταξίδι του Προσκυνητή» και είναι η παρουσία της ατομικής ζωής διαμέσου όλων των πεδίων της δημιουργίας, των βαθμών συνειδητότητας και των ειδών της εκδήλωσης, από το ελάχιστο άτομο της φυσικής εξέλιξης έως τον ύψιστο των Αρχαγγέλων, με σκοπό την κατάκτηση της θείας αυτό-συνειδητότητας μέσω ατομικής επιλογής, προσπάθειας και εμπειρίας. Η «μονάδα» όπου κι αν βρεθεί στη διάρκεια του ταξιδιού της, έχει στον πυρήνα της τον ίδιο πάντοτε σπινθήρα που ήταν, όταν συνυπήρχε μαζί με τις μυριάδες άλλες μονάδες στον ωκεανό του Φωτός. Όταν εμπίπτει στον κύκλο της Ανάγκης, τα πέπλα που φορά για να γλιστρήσει προς τον βυθό της αντικειμενικότητας, την αποκόπτουν από τη συνύπαρξη και το αίσθημα της αγάπης προς τις αδελφές μονάδες της. Το ανθρώπινο εγώ, όταν εμφανίζεται στον φυσικό κόσμο, πέντε βασικές αιτίες το καθηλώνουν στον κόσμο των αισθήσεων. Αυτές είναι:
• Άγνοια
• Χωριστικότητα
• Ικανοποίηση για ό,τι ευχαριστεί το εγώ και άπωση απ’ ό, τι το δυσαρεστεί • Προσκόλληση σε ό,τι το ευχαριστεί.
• Φόβος του θανάτου για ό,τι πρόκειται να χάσει, (φυσικό σώμα, αποκτήματα φυσικά, συναισθηματικά, νοητικά)
Αυτές οι αιτίες ταλανίζουν το εγώ, το οποίο με τη βοήθεια του κάρμα και της μετενσάρκωσης, μαθαίνει προοδευτικά να διακρίνει την εσωτερική πραγματικότητα από την πλάνη και προσαρμοζόμενο στον θείο νόμο επιδιώκει την εφαρμογή του και στον εαυτό του και στην ανθρωπότητα, της οποίας έχει πια κατανοήσει ότι αποτελεί ένα μέρος. Η ταύτιση όμως του «μικρού εγώ» που θεωρεί τον εαυτό του μοναδικό και ξεχωριστό απ’ όλα γύρω του, ανοίγει το «κουτί της Πανδώρας» και γεννάει τις προσωπικές διεκδικήσεις του που αναγνωρίζονται ως ελαττώματα. Αυτά είναι ο εγωϊσμός, η ιδιοτέλεια, η αδικία, η βία, η ανταγωνιστικότητα, η απληστία, το ψέμμα, η εξουσιομανία, ο θυμός, η ραδιουργία, η λαγνεία και ό,τι προκαλείται από το μεγάλο κακό της προσωρινής ικανοποίησης. Η Αυτογνωσία, ένας τρόπος που βοηθάει να διαπιστώνει κανείς τα ελαττώματά του και να τα ελέγχει συγκρίνοντάς τα με τις αρετές, επισημαίνει πως η υπέρβαση του «μικρού εγώ» πετυχαίνει μόνο διαμέσου της ενάρετης ζωής. Γιατί; Γιατί οι αρετές είναι η φύση του πνευματικού Εαυτού μας.
Για να αντιστρατευτεί κανείς στα ελαττώματα κι αυτό να γίνει αυτοσυνειδητά και όχι μόνο κάτω από την αναγκαστική πίεση του κάρμα, ο ασκούμενος μαθητής θα πρέπει να αντιστρατεύει το προτέρημα στο ελάττωμα και να το εφαρμόζει σταθερά. Τα ελαττώματα είναι πολλά, άλλα εμφανή και άλλα κρυμμένα, και μόνον ο καθένας μόνος του, αν είναι ειλικρινής με τον εαυτό του, τα εντοπίζει και τα παλεύει αν το αποφασίσει. Στην περίπτωση που κάποιος ακολουθεί τον τρόπο της αυτοβελτίωσης με σκοπό την υπέρβαση του προσωπικού εγώ, θα πρέπει να επιμένει στη μείωση έως και την απάλειψη των ελαττωμάτων του. Εξαγνισμός είναι ο όρος που χρησιμοποιείται στην αυτογνωσία που επισημαίνει το άνοιγμα της ατραπού προς τον Ανώτερο Εαυτό.
• Ο Εξαγνισμός
Σύμφωνα με τον Πατάντζαλι η μυστική πορεία στηρίζεται πάνω σε δύο γερά θεμέλια, που είναι α) η ηθική σχέση προς τους άλλους και β) η σχέση προς τον εαυτό μας. (Γιάμα και Νιγιάμα). Η ηθική, που είναι η εφαρμογή της αρετής, είναι το άρωμα της σοφίας και η έκφραση της πνευματικότητας στο φυσικό πεδίο. Όπως η προσωπικότητα εκφράζεται με τον δικό της τρόπο κάτω από την επίδραση της άγνοιας και της χωριστότητας, που οφείλεται στο προσωπικό Εγώ, έτσι και η ατομικότητα δηλαδή η πνευματική μας φύση έχει έναν τρόπο έκφρασης που διοχετεύεται μέσα από τον ωκεανό της Παγκόσμιας Αγάπης και Σοφίας. Η αρετή είναι η έκφραση της πνευματικής μας φύσης. Και αν ο σκοπός είναι να προσαρμοστούμε στην πνευματική μας φύση, θα πρέπει πρωτίστως να γίνουμε ενάρετοι.
Φαίνεται δε ότι το να είναι κάποιος ενάρετος ή μη, εξαρτάται από μία και μόνη επιλογή του: αν θα διαλέξει για το καλό του συνόλου ή για το καλό του προσωπικού του εαυτού. Αν συμβεί το πρώτο, δηλαδή να επιλέγει κάποιος για το όφελος του άλλου ή του συνόλου, τότε μόνο αρχίζει η πραγματική πνευματοποίηση της προσωπικότητάς του.
Οι αρετές που είναι οι εκφράσεις της πνευματικής ψυχής γίνονται τα πρότυπα του ανθρώπου που θέλει να προσεγγίσει τον αληθινό του Εαυτό. Έννοιες και πράξεις που αποδίδουν δικαιοσύνη, αλήθεια, αλτρουϊσμό και υπηρεσία προς τον συνάνθρωπο, ευγένεια, κατανόηση και ταπεινοφροσύνη, αποτελούν τον άξονα γύρω από τον οποίο περιστρέφεται η συμπεριφορά του πνευματικού ανθρώπου. Στην αντίθετη περίπτωση, που είναι η συμπεριφορά της προσωπικότητας, συμβαίνει το Εγώ να εκφράζεται με άξονα την ιδιοτέλεια και τον άκρατο εγωισμό. Για να ικανοποιεί το χωριστό Εγώ του, ο άνθρωπος επιδίδεται σε έναν αγώνα αυτοπροβολής και εξουσίας επί των άλλων και για να στηρίξει τις αδυναμίες της άγνοιάς του, γίνεται άδικος, ψεύτης, υποκριτής, φιλόδοξος, άπληστος, λάγνος και υπερφίαλος.
Θα λέγαμε ότι οτιδήποτε κρατά τον άνθρωπο δεμένο με τις αισθήσεις και αλυσοδένει την ανθρώπινη ψυχή στον κύκλο των μετενσαρκώσεων, είναι ενάντιο προς την αρετή και την πνευματικότητα. Επομένως η απόσπαση από τα όσα τροφοδοτούν την ικανοποίηση και τη χωριστότητα του θνητού «εγώ», είναι ένας κατάλληλος τρόπος για την καταστολή της ιδιοτελούς επιθυμίας. Η ανθρώπινη συνειδητότητα αρχίζει να διακρίνει ανάμεσα στο πνευματικό και το υλικό, όταν διαθέτει έναν νου έτοιμο να αγκαλιάσει το Σύμπαν. Αυτό το βίωμα διανοίγει έναν αυλό επικοινωνίας που η Ε.Π.Μ. λέει ότι είναι «το μονοπάτι που βρίσκεται ανάμεσα στα θεία και τα ανθρώπινα Εγώ» (Άπαντα, τομ.ΧΙΙ, σ.633-4) και το οποίο δεν θραύεται εφόσον υπάρχει έστω και ένα πνευματικό στοιχείο για να υπηρετεί «ως ενωτικό νήμα» ανάμεσα στα δύο.
Κατά την Ε.Π. Μπλαβάτσκυ το κύριο χαρακτηριστικό της χωριστότητας είναι η έμφυτη ιδιοτέλεια. Όταν την ρώτησαν για το ποιές είναι οι αιτίες που καθιστούν ουτοπία την Παγκόσμια Αδελφότητα, εκείνη απάντησε, «Πρώτο και κύριο, η έμφυτη ιδιοτέλεια της ανθρώπινης φύσης. Αυτή η ιδιοτέλεια, αντί να ξεριζώνεται, ενισχύεται καθημερινά, εντείνεται και γίνεται άγριο και ακατανίκητο συναίσθημα από την τρέχουσα θρησκευτική εκπαίδευση, η οποία τείνει, όχι μόνο να την ενθαρρύνει, αλλά και να την δικαιολογεί απόλυτα. Οι ιδέες των ανθρώπων για το καλό και το κακό έχουν διαστρεβλωθεί τελείως…. Όλη η ανιδιοτέλεια των αλτρουιστικών διδασκαλιών του Ιησού έχει καταντήσει απλώς ένα θεωρητικό ζήτημα για ρητορείες από άμβωνος, ενώ οι κανόνες του εφαρμοσμένου εγωισμού που διδάσκονται στη Μωυσαϊκή Βίβλο, εναντίον των οποίων τόσο μάταια κήρυξε ο Χριστός, έχουν ριζώσει βαθιά στην εσωτερική ζωή των εθνών της Δύσης…» KΘ, κεφ.3, σ.45.
Ένα επίσης μεγάλο κακό από το οποίο η ανθρωπότητα πραγματικά υποφέρει και το οποίο πηγάζει κυρίως από την ιδιοτέλεια, είναι η βία, η επιθετικότητα, ο πόλεμος. Στον άλλο πόλο της βρίσκεται η μη-βία, το ahimsa, όπως καθιερώθηκε από τις Ινδικές θρησκείες – Ινδουϊσμό, Τζαϊνισμό και Βουδισμό. Στη χριστιανική γλώσσα η έννοια της μη-βίας βρίσκεται στις έννοιες της αγάπης της συγχώρεσης και της συμπόνιας. «Όποιος σε ραπίσει στη μία παρειά στρέψε προς αυτόν και την άλλη». Μη-βία σημαίνει ευγένεια και ανεκτικότητα προς όλα τα ζωντανά πλάσματα στον κόσμο. Αποφυγή κάθε βίας είτε με λόγο είτε με πράξη, σημαίνει την κατανόηση της ανάγκης ή της αδυναμίας του συνανθρώπου μας, τον σεβασμό και την εκτίμηση προς τη ζωή του περιβάλλοντος. Η αποφυγή της ζωϊκής τροφής είναι ένας τρόπος ζωής που σχετίζεται με τους ηθικούς κανόνες και το κάρμα. Η Ε.Π.Μπλαβάτσκυ αναφέρει τα ακόλουθα στο Κλειδί της Θεοσοφίας.
«Ένας Γερμανός επιστήμονας απέδειξε ότι κάθε είδος ζωικής τροφής, όπως κι αν μαγειρευτεί, κρατάει τα χαρακτηριστικά του ζώου στο οποίο ανήκε, και τα χαρακτηριστικά αυτά αναγνωρίζονται…. Επιπλέον, ο αποκρυφισμός διδάσκει και αποδεικνύει ότι η «ζωώδης επίδραση στον άνθρωπο είναι μεγαλύτερη από τα μεγάλα ζώα και λιγότερη από τα μικρότερα, λιγότερη από τα πουλιά, τα ψάρια και άλλα ψυχρόαιμα ζώα και ακόμη λιγότερη όταν κανείς είναι φυτοφάγος.» «The Key to Theosophy », H.P. Blavatsky, Theosophy Co., Los Angeles, 310 pp., see p. 260.
Η μη-βία είναι μία από τις κυριότερες αρετές. Ahimsa σημαίνει να μη πληγώνεις, να μην προσβάλεις, να μη σκοτώνεις, να μην καταστρέφεις. Ο Ασόκα, ο πρώτος Βουδιστής αυτοκράτορας ασπάστηκε ιδιαίτερα αυτή την αρετή ως ένα τμήμα της πρακτικής του ντάρμα, δηλαδή του καθήκοντος. Σύμφωνα με τον Μάνου(4:148) μπορεί κανείς να αποκτήσει τη δυνατότητα να θυμάται τις προηγούμενες ζωές του μόνο με την εφαρμογή της μη-βίας.
Στο Vamana-Purana, η μη-βία προσωποποιείται ως σύζυγος του Ντάρμα, τα παιδιά της οποίας, οι Νάρα και Ναραγιάνα, επίθετα του Αρτζούνα και του Κρίσνα αντίστοιχα, υπέδειξαν την ατραπό της πνευματικής φώτισης. Η μη-βία, δεν εξαφανίζει την αξιοπρέπεια, την οικογένεια, την πατρίδα, τις ηθικές υποχρεώσεις και τα καθήκοντά μας. Με γνώμονα τη διάκριση προστατεύουμε, όταν χρειάζεται τα δικαιώματά μας με όσο το δυνατό μη βίαιο τρόπο. Υπερβαίνοντας τις αψιμαχίες και τις αδικίες ειρηνικά, συγχωρώντας όσο γίνεται περισσότερο, μπορούμε να δημιουργήσουμε μια κοινωνία ήρεμη και ειρηνική αντικαθιστώντας έτσι τον πόνο, την εχθρότητα και τον ανταγωνισμό με την αδελφοσύνη, την αλληλοκατανόηση και τη συναδέλφωση. Στη βία θα πρέπει κανείς να αντιστέκεται με μη-βία, στον θυμό με ηρεμία και κατανόηση. Αιτία της βίας είναι ο ασυγκράτητος θυμός ενώ και τα δύο –βία και θυμός- έχουν αιτία τον εγωισμό.
Ο Ου.Τζατζ λέει ότι ο θυμός σχηματίζει μια τέτοια ταραχή στο αστρικό μας σώμα που αποκόπτει εντελώς την επαφή του φυσικού με ό,τι υπάρχει υπεράνω του αστρικού. Ιδιαίτερα απαγορεύεται στη μέθοδο του διαλογισμού, καθώς ο θυμός και επομένως η βία διαλύουν την επιδιωκόμενη πλήρη ισορροπία των στοιχείων της προσωπικότητας. Η ισορροπία και ηρεμία των στοιχείων της προσωπικότητας, είναι ο στόχος της τεχνικής της αυτογνωσίας και της υπέρβασης του αστρικο-φυσικού εαυτού. Για τούτο το σύστημα επιμένει στον εξαγνισμό δηλαδή στην απαλλαγή από οτιδήποτε πηγάζει από τις ψευδαισθήσεις, τις συνήθειες και ιδιαίτερα τις προσκολλήσεις.
Ο δρόμος προς τη φώτιση είναι στρωμένος με αγκάθια. Κάθε αγκάθι θα πρέπει να ξεριζωθεί και να αντικατασταθεί από τις αρετές που είναι τα άνθη της παγκόσμιας σοφίας. Η έμφυτη ανιδιοτέλεια, η έμπρακτη αγάπη, η αυθόρμητη προσφορά προς τον συνάνθρωπο και η θυσία προς το σύνολο της ζωής είθε να γίνουν βιώματα και πράξεις στη ζωή μας.
ΠΗΓΗ :ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΥΠΑΤΙΑ
