Σταχυολογήματα από τον Ταοϊσμό

Ταοϊστική φιλοσοφία, κυρίως έτσι όπως μεταδόθηκε με το Tαό τε Τσινγκ.Θεωρείται ότι ο Λάο Τσε που γεννήθηκε, όπως λέγεται, περίπου το 604πΧ, ήταν εκείνος που πρώτος δίδαξε τον Ταοϊσμό. Μερικοί ακαδημαϊκοί τοποθετούν χρονολογικά τη ζωή του ακόμη και τρεις αιώνες αργότερα, ενώ άλλοι αμφισβητούν αν πραγματικά έζησε ποτέ. Για ορισμένους, όπως είναι οι ιστορικοί, το ζήτημα αυτό έχει μείζονα σπουδαιότητα. Εντούτοις, για τον σπουδαστή της Θεοσοφίας, η διδασκαλία είναι εκείνο που έχει μείζονα σπουδαιότητα και όχι η ημερομηνία γέννησης και η διάρκεια ζωής των ατόμων που την παρέδωσαν στον κόσμο. Ας δούμε τώρα ορισμένα από τα εμπνευσμένα διδάγματα που περιλαμβάνονται στο Ταό τε Τσινγκ. Ταό σημαίνει «οδός», «μονοπάτι» ή «ατραπός». Ταό τε Τσινγκ σημαίνει κάτι σαν «η Οδός και η δύναμή της». Το Ταό είναι ατραπός υπό τρεις έννοιες:

1. Είναι η οδός της Υπέρτατης Πραγματικότητας. Με αυτή την έννοια είναι δρόμος υπερβατικός που δεν γίνεται αντιληπτός.

2. Το Ταό είναι επίσης ενυπάρχον, και με αυτή την έννοια είναι η οδός του σύμπαντος. Αναφερόμενος ο Χιούστον Σμιθ στο Ταό, το ερμηνεύει ως «μέτρο, ρυθμό, καθοδηγούσα δύναμη σε όλη τη Φύση, κυρίαρχη αρχή που ενυπάρχει σε ολόκληρη τη ζωή». Προσθέτει ότι βρίσκεται επίσης στο κέντρο όλης της ζωής, διότι το Ταό διαποτίζει όλα τα πράγματα συμπεριλαμβανομένων, φυσικά, και εμάς των ιδίων. Βασικά το Ταό – ή, αν θέλετε, το Πνεύμα – δεν εξαντλείται. Ομαλό, γεμάτο χάρη και όχι απότομο, ρέον μάλλον παρά διστακτικό, σύμφωνα με τον Χιούστον Σμιθ είναι απεριόριστα γενναιόδωρο και θα μπορούσε, όπως υποστηρίζει, ακόμη και να αποκληθεί «Μητέρα του Κόσμου». Είναι αυτή η απεριόριστη γενναιοδωρία του Πνεύματος, την οποία ‘εμείς’ μπορούμε κάλλιστα να μιμηθούμε στα πλαίσια των δραστηριοτήτων μας στον κόσμο. Διότι εκείνο που είναι γενναιόδωρο, είναι ευεργετικό και καλό.
3.Το παραπάνω μας οδηγεί στον τρίτο τρόπο με τον οποίο μπορούμε να ερμηνεύσουμε το Ταό, καθώς μπορεί επίσης να θεωρηθεί και ως ο δρόμος στον οποίο εμείς οφείλουμε να ωθήσουμε τη ζωή μας ώστε «να συμπορεύεται αρμονικά με το σύμπαν». Ο Ταοϊσμός περιλαμβάνει πολλές ιδέες που μας βοηθούν να ακολουθήσουμε αυτήν την κατεύθυνση. Θα εξετάσουμε τώρα μερικές από αυτές.

Το αγνό πνεύμα, σχολιάζει ο Χιούστον Σμιθ, μπορεί να γίνει γνωστό μόνο όταν η ζωή ενός ατόμου είναι ‘πλήρης και συγκροτημένη’. Με τρόπο που θυμίζει έντονα τις γιόγκα σούτρα του Παντάζαλι και τη βουδιστική παράδοση, μαθαίνουμε ότι τα ταραχώδη συναισθήματα διαταράσσουν την επιφάνεια του νου εμποδίζοντάς τον να καθρεπτίσει την υποκείμενη συνείδηση. Διότι πώς μπορούμε να γνωρίζουμε ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος δράσης, όταν τα συναισθήματά μας παίζουν με το νου μας και όταν δεν διατηρούμε τη συναισθηματική μας φύση καθαρή, πλήρη και συγκροτημένη; Στον Ταοϊσμό υπάρχει ένας υπέροχος όρος που σημαίνει «την υπέρτατη δράση, την πολύτιμη ευελιξία, απλότητα και ελευθερία που ρέει από εμάς, ή μάλλον μέσα μας, όταν τα ατομικά εγώ μας και οι συνειδητές προσπάθειές μας υπακούουν σε μια δύναμη που δεν είναι δική τους» (Χιούστον Σμιθ). Ο όρος είναι wu wei. Αυτή η δραστηριότητα, που ρέει από μια ζωή θεμελιωμένη άμεσα στο Ταό, τρέφεται από μια απείρως λεπτοφυή και περίπλοκη δύναμη, μια «τέλεια χάρη γεννημένη από μια άφθονη ζωτικότητα που δεν έχει ανάγκη από συνθήκες έντασης και σφοδρότητας» Το Ταό ρέει προς τα μέσα και προς τα έξω – εισπνέει και εκπνέει – έως ότου η ζωή αποβεί ένας ομαλός χορός, χωρίς να παρουσιάζει έλλειψη ισορροπίας και χωρίς να είναι πυρετώδης. Το Wu Wei, η υπέρτατη δράση, μπορεί να θεωρηθεί ως δραστηριότητα μέσα στα πλαίσια του νόμου του ντάρμα, δηλαδή σε συμφωνία με την ουσιαστική μας φύση, ή, αν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε μια γνωστή βουδιστική έκφραση, μπορεί να θεωρηθεί ως ορθή δράση.

Νερό – Άπειρα Μαλακό κι ωστόσο Αδιαπέραστα Ισχυρό:Οι εικόνες, κυρίως οι εικόνες της Φύσης, μπορούν να μας προσφέρουν θαυμάσια παραδείγματα, έμπνευση για το πώς πρέπει να ζούμε. Οι Ταοϊστές ήταν ενθουσιασμένοι με το νερό, θεωρώντας το ως τον πλησιέστερο παραλληλισμό με το Ταό στον φυσικό κόσμο. Ας εξετάσουμε μερικές από τις ιδιότητες του νερού. Το νερό προσαρμόζεται απόλυτα. Μπορεί να μολυνθεί αλλά δεν μπορεί να θρυμματιστεί διότι δεν είναι εύθραυστο. Είναι διαφανές και αμόλυντο μόνο όταν μένει ήρεμο. Λειαίνει τις πέτρες σιγά-σιγά και τις κάνει στρογγυλές. Εισχωρεί στις ακτές. Είναι απεριόριστα ευέλικτο, ανάλογα με το χώρο που καταλαμβάνει, και εξαιρετικά ισχυρό.

Το Ταό τε Τσινγκ λέγει: (κεφ. 8)

«Ο άνθρωπος στην καλύτερη στιγμή του, όπως το νερό,
υπηρετεί καθώς προχωρεί.
Όπως το νερό, αναζητά το δικό του επίπεδο,
το συνηθισμένο επίπεδο της ζωής.»

Αυτό υποδηλώνει τη σπουδαιότητα της υπηρεσίας και της γνώσης ως προς τη θέση μας στην ακολουθία της ζωής χωρίς αίσθημα ανωτερότητας.
«Τι είναι πιο ρευστό, πιο υπάκουο από το νερό;
Εντούτοις επιστρέφει πάλι, φθείροντας τη σκληρότητα
που δεν μπορεί να του αντισταθεί.» (κεφ. 78)

Αυτό υποδηλώνει την ανάγκη της ευελιξίας στην υπακοή κι εντούτοις, την ίδια ώρα, την ευρωστία. Είναι δυνατόν να είμαστε σαν το νερό, το Ταοϊστικό πρότυπο του wu wei, εκείνη η ανώτερη και ευέλικτη ενέργεια που ρέει μέσα από εμάς όταν η συνείδησή μας μένει ήρεμη; Μια τέτοιου είδους ενέργεια, μια τέτοιους είδους δράση, στην εσώτερη τελειότητά της, που αναδύεται από τα βάθη της φύσης ενός ατόμου μάλλον παρά από την επιφάνειά του, ωφελεί το σύνολο της ζωής. Ζωή που επικεντρώνεται στο Ταό ενέχει μια «τέλεια χάρη, γεννημένη από μια άφθονη ζωτικότητα που δεν χρειάζεται συνθήκες έντασης και σφοδρότητας». Είναι εξαρχής ισχυρή κι ωστόσο ευέλικτη.

Ανταγωνισμός, Ταπεινότητα, Εργασία με τη Φύση: Τα διδάγματα του Ταοϊσμού μπορεί να μας ενθαρρύνουν να ζούμε ωφελώντας τους άλλους, αλλά απορρίπτουν κάθε μορφή αυτό-κατηγορηματικότητας και ανταγωνισμού. Εξετάζοντας συνοπτικά το ζήτημα του ανταγωνισμού, ποια είναι η έννοιά του; Κατ’ αρχάς συνήθως εννοείται διαχωρισμός. Διότι όταν ανταγωνιζόμαστε, το πράττουμε είτε ομαδικά είτε ατομικά εναντίον κάποιου «άλλου». Υπάρχει η τάση να προκύψει, λιγότερο ή περισσότερο, ένας νικητής και ένας ηττημένος. Ανταγωνιζόμαστε για τις λίγες πλουτοπαραγωγικές πηγές του πλανήτη μας, κυρίως στη σημερινή εποχή. Μπορεί να ανταγωνιστούμε κάποιον για να κερδίσουμε λίγο χώρο, μια θέση στο λεωφορείο ή μια θέση εργασίας, ή την προσοχή ενός ατόμου. Θα μπορούσε κανείς να αναφέρει ολόκληρο κατάλογο περιπτώσεων ανταγωνισμού. Μια εναλλακτική προσέγγιση στον ανταγωνισμό είναι η συνεργία, δηλαδή η συνεργασία δύο ή περισσοτέρων παραγόντων, με σκοπό την πρόκληση ενός νέου ή ισχυρότερου αποτελέσματος συγκριτικά με τα αποτελέσματα που θα προέκυπταν αν εργάζονταν ο καθένας ατομικά. Η συνεργατική σύμπραξη, περισσότερο από τον ανταγωνισμό, είναι ένας τρόπος να διαφανεί στον κόσμο η δεύτερη προσέγγιση στην κατανόηση του Ταό που αναφέραμε παραπάνω – εκείνη η ανεξάντλητη γενναιοδωρία του Πνεύματος.

Είναι εύκολο να τονίσουμε στην κοινωνία και να υποστηρίξουμε ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε για τον άγριο ανταγωνισμό που ενδημεί στη σύγχρονη ζωή. Ωστόσο, μια αλλαγή στον τρόπο συμπεριφοράς δεν χρειάζεται απαραιτήτως να ξεκινήσει «εκεί έξω», από την κυβέρνηση ή τον εργοδότη μας, ή ακόμη και από την οικογένειά μας. Μάλλον ξεκινά από εμάς. Μια απλή αυτό-εξέταση μπορεί να εμφανίσει μια σειρά συνταγών, που εμείς θα γράψουμε για τον εαυτό μας, με αντίδοτα για την ανταγωνιστική μας συμπεριφορά. Αν αναγνωρίσουμε με καθαρότητα το αληθές μιας δεδομένης κατάστασης, ίσως μεταβάλλουμε την ποιότητα των πράξεών μας και βοηθήσουμε τη ροή του wu wei, της υπέρτατης δράσης, έτσι ώστε πραγματικά να ακολουθεί τη ρέουσα και φυσιολογική κίνηση του νερού. Αναφέρθηκε ότι οι Ταοϊστές απορρίπτουν την αυτό-κατηγορηματικότητα. Η ταπεινότητα είναι μια ιδιότητα που διαφαίνεται και υποστηρίζεται πολύ στον Ταοϊσμό, σχεδόν με μια ιερότητα στην παρουσίασή της.

             «Όταν ο άνθρωπος στέκεται στα δάκτυλα των ποδιών του,
             χάνει την ισορροπία του,
             Αν θαυμάζει τον εαυτό του, το κάνει μόνο αυτός.
             Ποτέ στον κόσμο, ένας άνθρωπος συνετός,
             δεν θα υπέρ-εκτείνει τον εαυτό του,
             δεν θα υπέρ-σπαταλήσει τον εαυτό του,
             δεν θα υπέρ-αξιολογήσει τον εαυτό του.» (κεφ. 24, 29)

Και τι γίνεται με την Φύση; «Βοηθήστε την Φύση και συνεργαστείτε μαζί της, και η Φύση θα σας θεωρήσει ως έναν από τους δημιουργούς της και θα σας υπακούσει», διδάσκει η «Φωνή της Σιγής». Οι Ταοϊστές επίσης επαινούν τη συνεργασία με την Φύση και όχι την αντίθεση μαζί της. Έχει παρατηρηθεί ότι η φυσιοκρατία που χαρακτηρίζει την Ταοϊστική σκέψη είναι όμοια με του Ρουσσώ, του Γουόρντσγουορθ και του Θορώ:
             «Εκείνοι που κυριαρχούν στη γη
             για να τη διαμορφώσουν κατά την επιθυμία τους,
             ποτέ, το τονίζω, δεν πετυχαίνουν.
             Η γη είναι σαν ένα δοχείο τόσο ιερό,
             που με την απλή και μόνο προσέγγιση των βέβηλων καταστρέφεται, 
             και μόλις απλώσουν τα δάκτυλά τους σ’ αυτό, εξαφανίζεται.» (κεφ.29)

Ο Ταοϊσμός είναι σύμφυτα συντονισμένος με την Φύση. Ήταν οικολογικός πολλούς αιώνες προτού αναφερθεί ο όρος «οικολογία». Ακόμη και οι Ταοϊστικοί ναοί συνήθως φωλιάζουν στους λόφους, κάτω από τα δένδρα, και αναμιγνύονται με το περιβάλλον. Οι πρώτοι Ταοϊστές γνώριζαν μερικά πράγματα για εκείνο που η Μαντάμ Μπλαβάτσκυ χαρακτήρισε ως «απλή αγαθοεργή δύναμη στην Φύση». Έτσι, ο Ταοϊσμός παρέχει έναν αριθμό μεθόδων-πυλών, διαμέσου των οποίων μπορούμε να «Ζήσουμε Ευεργετώντας την Ανθρωπότητα». Αυτές είναι:

• Να έχουμε ζωή πλήρη και συγκροτημένη.
• Να απορρίπτουμε συνειδητά την αυτό-κατηγορηματικότητα και τον ανταγωνισμό, αντικαθιστώντας τα με συνεργατική σύμπραξη.
• Να είμαστε ταπεινοί
• Να συνεργαζόμαστε με την Φύση, και
• Ίσως, διαμέσου των παραπάνω μεθόδων-πυλών, να εισέλθουμε σε μια κατάσταση wu wei, μια ρέουσα δράση, σαν εκείνη που με τόση ζωντάνια διδασκόμαστε από τον Ταοϊσμό με την μεταφορά του νερού.

Εμείς και οι Άλλοι: . Οι δύο αυτές αρχές συμπληρώνουν και εξισορροπούν αλλήλους. Καθεμία εισβάλλει και εγκαθίσταται στο ίδιο το κέντρο του ημισφαιρίου της άλλης, όπως λέει ο Χιούστον Σμιθ, ενώ αμφότερες διαλύονται τελικά στο όλον που αγκαλιάζει το παν. Δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε ένα ακόμη δώρο του Ταοϊσμού. Η σοφία που περιέχεται στο σύμβολο γιν-γιανγκ, το τόσο γνωστό, είναι πολύ βαθιά. Δείχνει όλα τα αντίθετα που είναι παρόντα στην πολικότητα της ζωής, αντανακλώντας την υπέρτατη πολικότητα Πνεύματος/Ύλης. Ακολουθώντας το πνεύμα του συμβόλου αυτού, είναι δυνατόν εμείς να εγκαταστήσουμε τον εαυτό μας περισσότερο συνειδητά στο αντίθετο ημισφαίριο κάθε περίστασης στην οποία εμπλεκόμαστε, να «εισβάλλουμε» σε εκείνο το άλλο ημισφαίριο; Ίσως αυτό να είναι το μυστικό της συμπόνιας – όταν η συνείδησή μας αναμιγνύεται για ένα λεπτό με την καρδιά των άλλων. Μπορούμε να ζήσουμε ωφελώντας την ανθρωπότητα ακόμη και με τις πιο μικρές καθημερινές πράξεις – ή, περιστασιακά, με έναν πολύ ευρύτερο τρόπο Η θεωρία πρέπει να συγχωνεύεται με την πράξη, να γίνεται πράξη, και γι’ αυτό ας κλείσουμε την εργασία μας αυτή με ένα εκπληκτικό παράδειγμα, ένα  γεγονός που συνέβη τελευταία στην Αυστραλία. Χρησιμοποιώ το παρακάτω συμβάν, όχι σαν πολιτικό σχόλιο αλλά σαν ένα δείγμα δράσης του wu wei.

Wu Wei – Μια Σύγχρονη Ηρωίδα:Όχι πολύ καιρό πριν, ένα περιοδικό της Αυστραλίας δημοσίευσε μια ιστορία για μια οικογένεια από το Ιράκ: Τον πατέρα, την μητέρα και δύο κόρες. Είχαν κάνει ένα πολύ επικίνδυνο ταξίδι μέχρι τις ακτές της Αυστραλίας και τελικά βρέθηκαν, μαζί με άλλους πατριώτες τους πρόσφυγες, σε ένα πλοιάριο που βυθιζόταν ενώ, την ίδια ώρα, το πλήρωμα ενός πλοίου του Αυστραλέζικου ναυτικού απλώς παρακολουθούσε από μικρή απόσταση. Είχαν αυστηρές εντολές να μην βοηθήσουν αυτούς τους ανθρώπους. Αλλά σε μια γυναίκα-μέλος του πληρώματος, κάτι συνέβη ξαφνικά που της άλλαξε τη ζωή, όπως έλεγε αργότερα. Καθώς παρακολουθούσε από το κατάστρωμα, παρέμενε αρχικά εντελώς αδιάφορη για τους πρόσφυγες, πολλοί από τους οποίους βασανίζονταν από την πείνα και την αφυδάτωση. Αλλά τότε συνέβη κάτι. Πρόσεξε έναν άνδρα που, καθώς στεκόταν όρθιος κρατώντας την κόρη του, ένα βρέφος, κοίταζε την γυναίκα με μεγάλη ένταση στο βλέμμα του. Εκείνη τη στιγμή, παρά τις αυστηρές εντολές του Ναυτικού να μην κάνει τίποτε, ένιωσε την καρδιά της να λιώνει και «τον ανθρωπισμό να εισβάλλει μέσα της κλωτσώντας». Τότε τους είδε σαν ανθρώπινα πλάσματα που είχαν ανάγκη σωτηρίας.

Ξαφνικά το πλοιάριο άρχισε να διαλύεται και να βυθίζεται. Η γυναίκα αμέσως έδρασε. Βούτηξε σε βάθος δώδεκα μέτρων, σε πολύ επικίνδυνα θαλάσσια νερά γεμάτα διαλυμένες ξύλινες σανίδες, και άρχισε τη διάσωση ενώ το παράδειγμά της ακολούθησε και το υπόλοιπο πλήρωμα. Το αποτέλεσμα ήταν ότι όλοι οι διακόσιοι δεκαπέντε άνθρωποι του πλοιαρίου διασώθηκαν, παρά τις αυστηρές εντολές για το αντίθετο. Σίγουρα αυτή ήταν μια από εκείνες τις στιγμές που το γιν γνωρίζει το γιανγκ και προέκυψε όταν μια μοναδική, πανίσχυρη, στιγμιαία αίσθηση συμπόνιας ανέσυρε το καλό από αυτή την γυναίκα, η οποία εγκατέστησε εαυτόν στο ημισφαίριο των άλλων – των ανθρώπων που ζητούσαν άσυλο. Αυτό ήταν ένα σύγχρονο, εκπληκτικό και ιδιαιτέρως ηρωικό παράδειγμα ζωής με γνώμονα την ευεργεσία της ανθρωπότητας. Η γυναίκα ήταν αληθινά και βαθιά ζωντανή τη στιγμή που πήρε την απόφασή της. Ίσως να βίωσε μια στιγμή ηρεμίας σαν το γαλήνιο νερό, να έγινε διαφανής στην εσώτερη συνείδησή της. Αγνόησε τις αυστηρές εντολές μιας κυβέρνησης που δεν ήθελε να μοιραστεί την επικράτειά της με αυτούς τους πρόσφυγες. Αγνόησε παντελώς τον ανταγωνισμό, δίνοντας προβάδισμα στη συνεργασία. Γνώριζε εκείνη τη στιγμή, άμεσα και απλά, με ποιο τρόπο να δράσει για το απόλυτο καλό των ανθρώπων που πνίγονταν εκεί κάτω, μέσα στα νερά. Αυτή ήταν η wu wei, η υπέρτατη δράση, η δράση του Πνεύματος. Κάθε μικρή στιγμή της ζωής μας μπορεί να διαποτίζεται από αυτό το πνεύμα, αν εμείς είμαστε ανοικτοί στην έλευσή του. Διότι, πραγματικά, είμαστε πνεύμα!

«Το πνεύμα είναι που, κάτω από τις μυριάδες παραισθήσεις της ζωής, εργάζεται σταθερά για την επίτευξη του σκοπού του. Σιωπηλά, ασύλληπτα, ακαταμάχητα, οδεύει προς το θείον»
(Πολύτιμα πετράδια από την Ανατολή)

ΠΗΓΗ: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΑΒΑΤΟΝ